هدی لامار (مخترع و هنرپیشه)
هدی لامار هنرپیشهای موفق با ذهنی درخشان و شوری برای اختراع و فناوری بود. تکنولوژی وای-فای که زندگی امروز بدون آن ممکن نیست، مدیون ایده و اختراع پیشگام او در ارائه فناوری پرش فرکانس[1] است . به همین دلیل او را مادر وای-فای مینامند؛ هرچند اختراعات او محدود به فناوری ” پرش فرکانس ” نبود.
هدی با نام اصلی هدویگ کیسلر در سال ۱۹۱۴ در وین متولد شد. از همان کودکی علاقه به تئاتر و فیلم داشت. در عین حال دوست داشت با نحوه کار وسایل برقی و اختراعات مختلف ان زمان آشنا شود. مشوق او در این راه پدرش بود که در پیادهرویهایی که با دخترش داشت، به وی توضیحاتی در این مورد ارائه میکرد.
او در ۱۹۳۷ به پاریس و از آن جا به آمریکا رفت. لامار در هالیوود با استعداد بازیگری خود به یکی از کاریزماتیکترین هنرپیشگان تبدیل شد؛ و فیلم سامسون ودلیله با بازیگری او، بهترین فیلم سال ۱۹۵٠ شد. هدی لامار در آن سالها “زیباترین زن جهان” لقب گرفته بود. با این وجود، هنرپیشگی تمام مشغله ذهن درخشان او نبود. شور وی برای ابداع و اختراع تا حدی بود که او یک آزمایشگاه شخصی برای خود درست کرده بود و در اوقات فراغت در آن ایدههای خود را آزمایش میکرد. یکی از ابداعات او لوحهای[2] بود که به تدریج در آب حل شده و تبدیل به یک نوشابه کربناته خوش طعم میشد. همچنین وی کیفیت چراغهای راهنمایی را بهبود بخشید که هنوز هم مورد استفاده است.
بین سالهای ۱۹۳۹ تا ۱۹۴۵ شعلههای آتش جنگ جهانی دوم سراسر کره زمین را در نور دیده بود. لامار با پیشینه اتریشی و تبار یهودی (هرچند خودش با آیین مسیحی کاتولیک بزرگ شده بود) به این فکر افتاد تا شاید بتواند کمکی به شکست آلمان و خاتمه جنگ انجام دهد. لامار متوجه شده بود که اژدرهای[3] نیروی دریایی آمریکا کارآیی لازم را برای غرق کردن کشتیها و زیردریاییهای آلمانی ندارند. اژدر یک پرتابه خودران زیر آبی به شکل سیگار است که از یک کشتی، زیردریایی یا هواپیما شلیک میشود و به محض رسیدن به هدف منفجر میشود.
[1] Frequency hopping
[2] Tablet
آلمانها قادر بودند به راحتی سیگنالهای رادیویی هدایت کننده اژدرهای آمریکایی را مسدود[3] کرده و آنها را منحرف کنند. ایده لامار این بود که سیستمی ابداع کند تا نیروی دریایی آمریکا به جای کنترل اژدرها با یک فرکانس منفرد (که به راحتی قابل بلوک شدن بودند)، از فرکانس های رادیویی دائما در حال تغییر استفاده کند. این فناوری را Frequency Hopping Spread Spectrum یا به اختصار FHSS نام گذاشت. بدین ترتیب
[3] Torpedo
[4] Block
آلمان ها دیگر قادر به مسدود کردن فرکانس تورپیدو های متفقین و منحرف کردن آنها نبوده و اژدرها دقیقا به هدف اصابت میکردند.
هدی لامار تحصیلات رسمی مهندسی دانشگاهی نداشت ولی از کودکی ریاضیات قوی و ذهن خلاقی داشت و به صورت خود آموز مطالب پایه ریاضی و مهندسی لازم برای اختراعاتش را فرا میگرفت. بدین ترتیب پس از طراحی و محاسبات سیستم مورد نظر خود، با همکاری یکی از دوستانش به نام جرج آنتهیل که موسیقیدان و پیانیست بود توانستند این وسیله را ساخته و آن را ثبت[2] کنند. این فناوری که حاصل نبوغ لامار بود، آن قدر از زمان خود جلوتر بود که متأسفانه نیروی دریایی آمریکا در ابتدا از آن استقبال نکرد و ارزش آن را تا سال ۱۹۶۲ ( یعنی تا دو دهه بعد و در جریان جنگ کوبا) درک نکرد. تازه آن وقت بود که ارتش متوجه شد این ابزار چقدر اساسی و مهم است. فراتر از کاربردهای نظامی، فناوری FHSS امروزه با تمام جنبههای زندگی روزمره ما عجین شده است و زندگی ما بدون آن مختل میشود. در واقع تکنیک خاص کُدگذاری لامار برای تغییر دادن مداوم فرکانس های رادیویی نقش حیاتی در توسعه فناوریهای بلوتوث ، وای-فای، سیستم های جهت یابی ماهواره ای و جی پی اِس[3] و عملکرد تلفنهای هوشمند[4] داشته است.
یکی از ابداعات لامار باز طراحی[5] کردن بال های هواپیما به منظور افزایش سرعت آن ها بود. هاوارد هیوز مهندس کارافرین ثروتمند و خلبان امریکایی که با هدی لامار دوستی داشت از وی خواسته بود راه حلی برای افزایش سرعت هواپیما بیندیشد. لامار دریافت که بال های هواپیما بیش از حد مربعی هستند. او با ادغام مدل بال پرندگان و باله ماهی ها طرح جدیدی ارائه داد که تحسین هیوز را برانگیخت. هدی لامار در سال های بعد از دهه ۶٠ میلادی عملا طریق انزوا گزید و پیشنهاد بازی در هیچ فیلم دیگری را نپذیرفت و به جز فرزندان و خانواده با دیگران معاشرتی نداشت.
لامار اگرچه به غایت زیبا بود و کمپانی والت دیسنی چهره سفید برفی را با الهام از چهره و نگاه او طراحی کرده بود ولی خودش از این ناراحت بود که استعداد و نبوغ وی در محاق زیبایی صورتش قرار گرفته است. در نهایت در دهه هشتاد عمرش بود که دستاورد های علمی وی، آن گونه که شایسته اش بود، مورد تقدیر قرار گرفت و جایزه spirit of achievement award که به اسکار مخترعین معروف است به وی تعلق گرفت. در سال ۲٠۱۴ تمثال او در موزه ملی مخترعین سرشناس آمریکا
National Inventor’s Hall of Fame در ویرجینیا قرار داده شدـ هدی لامار در سال ۲۰۰۰ میلادی درمیامی فلوریدا در گذشت، حال آن که میراث علمی او که پیشگام وای- فای، بلوتوث و ناوبری ماهواره ای است، جهان ما را متحول کرده است.
[2] Patent
[3] GPS
[4] Smart phone
[5] Redesign